Zjeść czy nie zjeść? – zaburzenia odżywiania wśród Nastolatków

Zaburzenia odżywiania wśród Nastolatków

  Zaburzenia odżywiania należą do grupy zaburzeń psychicznych polegających na nieprawidłowych zachowaniach żywieniowych. Chociaż mogą one wystąpić niemal w każdym wieku, to jednak szczyt zachorowania obserwujemy głównie w wieku nastoletnim.

Burzliwy czas nastoletni

  Nastolatki są grupą szczególnie wrażliwą ponieważ w tym okresie życia dochodzi do dynamicznych zmian zarówno w rozwoju fizycznym jak i psychicznym. Okres nastoletni pokrywa się z czasem dojrzewania płciowego, podczas którego pojawiają się zmiany hormonalne. Wpływają one nie tylko na wygląd zewnętrzny młodego człowieka, ale również na jego metabolizm oraz nastrój. Jednocześnie w tym czasie mózg Nastolatka zmienia się pod względem budowy i funkcjonalności. To powoduje, że Nastolatki często mają trudności w radzeniu sobie z emocjami oraz prezentują zachowania impulsywne i ryzykowne.
   Okres nastoletni jest też często pierwszym momentem, kiedy pojawiają się istotne zmiany życiowe, jak przejście do szkoły średniej, zwiększone wymagania i obowiązki, rozwój relacji interpersonalnych oraz co szczególnie ważne – poszukiwanie tożsamości i wartości w życiu. To wszystko może nasilać stres w życiu młodego człowieka i wywoływać silne emocje i lęki, a w konsekwencji prowadzić do utraty umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami. Jeśli młody człowiek nie posiada tej umiejętności bądź nie dostaje wsparcia w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami i emocjami, może próbować kontrolować napięcie poprzez zachowania związane z jedzeniem. Najczęściej ta kontrola opiera się albo o niejedzenie, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju anoreksji, albo na regulowaniu emocji za pomocą zwiększonych ilości jedzenia, co może powodować napadowe objadanie się lub bulimię.

Najczęściej występujące zaburzenia odżywania – anoreksja, bulimia i napadowe objadanie się

  Anoreksja charakteryzuje się celowym i znacznym ograniczeniem spożycia pokarmu prowadzącym do dużej utraty masy ciała. Nastolatek chorujący na anoreksję dąży do znaczącego ograniczenia ilości spożywanych posiłków, co jest związane z intensywnym lękiem przed przybraniem na wadze oraz z zaburzonym postrzeganiem własnego ciała. Oznacza to, że widzi swoje ciało bądź poszczególne jego fragmenty (najczęściej ramiona, uda, brzuch, twarz) jako dużo większe niż są one w rzeczywistości. Dodatkowo niejedzenie jest formą kontrolowania otaczającej rzeczywistości.
Czynniki przyczyniające się do rozwoju anoreksji są złożone. Najczęściej wynikają z uwarunkowań rodzinnych, środowiskowych i biologicznych. W ostatnich latach coraz większy wpływ ma tzw. „kultura diet”, czyli promowanie szczupłego ciała o ściśle określonych, trudnych do osiągnięcia kształtach oraz ucieczka w wirtualny świat „social-mediów”. Czynniki te potęgują poczucie osamotnienia wśród Nastolatków i zwiększają potrzebę porównywania się. Nastolatki, chcąc się wyróżnić i zaistnieć sięgają m.in. po restrykcyjne diety. Dotyczy to głównie dziewcząt ale również w przypadku chłopców i młodych mężczyzn obserwuje się ten trend, który może przerodzić się w bigoreksję – fiksację na punkcie umięśnionego ciała. W rozwoju zaburzeń odżywiania nie bez znaczenia są również cechy osobowościowe. Perfekcjonizm, skrupulatność i duża potrzeba kontroli mogą przyczyniać się do rozwoju anoreksji.
  W napadowym objadaniu się i bulimii charakterystyczna jest z kolei utrata kontroli nad jedzeniem. Wynika ona najczęściej z dwóch powodów. Jeden jest związany z restrykcyjnymi dietami, drugi z rozładowywaniem napięcia za pomocą jedzenia.
Nastolatki poddając się kulturze diet, zaczynają stosować restrykcyjne diety, które prowadzą do napadów objadania. Dzieje się tak, gdy narastający głód uniemożliwia prowadzenie dalszych restrykcji. Często napad pojawia się również w momencie występowania silnych, trudnych emocji, ponieważ napięcie emocjonalne osłabia umiejętność kontroli swojego zachowania. Epizod objadania się trwa do kilku godzin, podczas których Nastolatek zjada dużo więcej i często inne produkty niż te, które pojawiają się w jego menu na co dzień. Często są to produkty tzw. „zakazane”, które mają według osoby cierpiącej na napadowe objadanie się prowadzić do przytycia. Szkodliwe przekonania dietetyczne wyzwalają mechanizm błędnego koła naprzemiennych restrykcji i napadów.
  W przypadku bulimii wyróżniamy etap napadu objadania się i etap kompensowania skutków napadu. Według osoby chorującej na bulimię, pożywienie spożyte podczas napadu z pewnością doprowadzi do przyrostu masy ciała, dlatego czuje ona przymus przeciwdziałania jego skutkom za pomocą czynności takich jak, np.: wymiotowanie, stosowanie środków przeczyszczających, środków moczopędnych, intensywne ćwiczenia fizyczne.
Podobnie jak w przypadku anoreksji, tak również w przypadku napadów objadania się i epizodów bulimicznych, obraz ciała odgrywa ważną rolę w wywoływaniu i pogłębianiu zaburzeń.

Współwystępowanie zaburzeń odżywiania i innych zaburzeń psychicznych

  U osób chorujących na zaburzenia odżywiania często współwystępują również inne zaburzenia psychiczne. Prawidłowe ich rozpoznanie i podjęcie skutecznego leczenia, korzystnie wpływa na terapię samych zaburzeń odżywiania. W anoreksji często współwystępuje depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. U osób chorujących na napadowe objadanie się czy bulimię dodatkowo dość często obserwuje się uzależnienie od substancji psychoaktywnych, zaburzenia osobowości (często w kierunku osobowości z pogranicza – borderline), czy zespół stresu pourazowego (ang. post-traumatic stres disorder, PTSD). Prawidłowo przeprowadzona diagnoza i włączenie terapii opartej o psychoterapię i farmakoterapię skutecznie poprawia stan zdrowia psychicznego, przyczyniając się do lepszego leczenia zaburzeń odżywiania.

Konsekwencje zdrowotne zaburzeń odżywiania

  Długotrwałe, nieprawidłowe zachowania żywieniowe występujące w zaburzeniach odżywiania mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Anoreksja prowadzi do najbardziej poważnych skutków. Przedłużająca się niedostateczna podaży energii i składników odżywczych powoduje poważne zaburzenia funkcji wielu układów i narządów. Osłabieniu ulega m.in. praca serca, nerek, mózgu oraz przewodu pokarmowego. Nastolatki chorujące na anoreksję wraz z utratą tkanki tłuszczowej tracą miesiączkę, co może prowadzić do przejściowej niepłodności lub trwałej bezpłodności. Najbardziej poważną konsekwencją jest jednak niewydolność mięśnia sercowego i zaburzenia elektrolitowe, co może być bezpośrednią przyczyną śmierci.
  Bulimia i napadowe objadanie się dają mniej poważne konsekwencje zdrowotne, jednak wciąż stanowią one zagrożenie dla zdrowia i życia. Regularne prowokowanie wymiotów i/lub przyjmowanie środków przeczyszczających bądź moczopędnych może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych, których najgroźniejszym powikłaniem jest zatrzymanie akcji serca. Osoby chorujące na bulimię często też mają zaburzoną gospodarkę wodną, co prowadzi do widocznego, szczególnie w okolicy twarzy opuchnięcia.

Sygnały alarmowe

  To co powinno wzbudzić naszą czujność i uwagę to postępująca utrata masy ciała, regularne odmawianie wspólnych posiłków, zamykanie się w łazience po ich spożyciu, czy też opakowania środków przeczyszczających i moczopędnych odkryte w rzeczach Nastolatka. Duże ilości opakowań po produktach spożywczych, szczególnie słodyczach, czy słonych przekąskach również powinny nas zaniepokoić. Opuchnięcie twarzy, ślinianek przyusznych i postępujące ubytki w uzębieniu, szczególnie erozja szkliwa zębnego to objawy charakterystyczne dla bulimii. Nastolatki z zaburzeniami odżywiania mogą też po czasie zacząć zgłaszać problemy z trawieniem – wzdęcia, zaparcia, biegunki, bóle brzucha.
Zaburzenia odżywiania są poważnymi schorzeniami psychicznymi, dlatego powinny być jak najszybciej diagnozowane i leczone przez wykwalifikowanych specjalistów.